422. A może teraz coś z gatunku psiankowatych… Co też one mają w sobie że Januszowi tak bardzo się podobają?

Warzywa kapustowate to ok. 38 gatunków roślin, których ojczyzną są rejony Morza Śródziemnego. Ta wartościowa grupa warzyw zyskała sobie uznanie w Polsce ok. XIV w., choć w innych krajach Europy była znana i ceniona już znacznie wcześniej. Początkowo najbardziej popularna była kapusta głowiasta. Jednak z czasem pojawiało się więcej gatunków i odmian. Obecnie trudno jest sobie wyobrazić polską kuchnię bez ich udziału. Kapusty są też jednym z ważniejszych składników potraw pochodzących z innych rejonów świata (np. Chin lub Włoch).

Na niesłabnące zainteresowanie kapustami miało wpływ kilka czynników. Przede wszystkim są to warzywa bardzo smaczne, niezwykle bogate w składniki odżywcze oraz witaminy, a przy tym nisko kaloryczne (100 g. kapusty to jedynie ok. 20-50 kcl.). Nie mają też na ogół szczególnych wymagań środowiskowych, a ich uprawa jest dość łatwa. Do warzyw kapustnych zaliczamy nie tylko kapustę głowiastą, ale również kalafiora, brokuły, jarmuż, kapustę włoską, pekińską oraz chińską.

Nazwa kapusty	Wartości odżywcze	Informacje dodatkowe
Jarmuż (Brassica oleracea sabellica)	To chyba najwartościowsza, najstarsza, a jednocześnie najmniej popularna w Polsce kapusta. Posiada właściwości przeciwzapalne oraz wykazuje działanie zapobiegające nowotworom (zawiera sulforafan). W jej skład poza dużą ilością witamin (K, C, A, E, PP i z grupy B) wchodzą również sole mineralne (wapnia, fosforu, potasu, magnezu). Zawiera także kwas foliowy, dużo białka, błonnika, sodu oraz luteiny. Warto nadmienić, że zawartość wit. C jest porównywalna z ilością znajdującą się w pietruszce oraz czerwonej papryce. Liście jarmużu są w kolorze ciemnej zieleni, duże i mocno karbowane. Wyrastają w formie luźnej kępy. W smaku przypomina nieco brokuły.	Najlepszy do zbioru po pierwszych, jesiennych przymrozkach. Podobnie jak brukselka, lubi niewielkie schłodzenie w temperaturze poniżej 0°C, gdyż staje się wtedy bardziej kruchy i smaczniejszy. Podczas łagodnej zimy, można go zbierać bezpośrednio z grządki od jesieni do wiosny. Młode liście nadają się do spożycia na surowo w sałatkach, starsze wykorzystujemy jako dodatek do potraw gotowanych lub jarzynkę przygotowaną podobnie jak szpinak. Liście obgotowujemy kilka minut we wrzątku, po usunięciu grubych nerwów kroimy i dusimy na patelni z dodatkiem masła, soku z cytryny i czosnku.
Brukselka (Brassica oleracea  gemmifera)	Te malutkie kapustki, podobne do swojej wielkiej krewniaczki kapusty białej, wyrastają dość ściśle na długiej, sztywnej łodydze. Ich wartość odżywcza jest nieco wyższa niż u kapusty białej. Zawiera szczególnie dużo kwasu foliowego, wit. C oraz potasu. Ma dość charakterystyczny smak.	Podobnie jak jarmuż, najlepiej smakuje po lekkim przemrożeniu. Dlatego zbiera się ją późną jesienią, po pierwszych przymrozkach. Niestety, podczas gotowania wydziela podobnie intensywną woń co kapusta biała.
Kapusta głowiasta  (Brassica oleracea  capitata) Kapusta głowiasta  czerwona Brassica oleracea capitata f. rubra)	Jest to w naszym kraju jedna z najpopularniejszych kapust, nazywana najczęściej kapustą białą. Zawiera jak większość kapust dużo witamin i minerałów. Surowe, zmiażdżone liście, znakomicie radzą sobie z opuchlizną po stłuczeniach. W przeciwieństwie do jarmużu, tworzy zwartą „główkę” gładkich liści. Jej czerwona wersja, ze względu na kolor, zawiera nieco więcej przeciwutleniających antocyjanów.	Bardzo smaczna kapusta, o łagodnym, smaku. Przyrządza się ją na rozmaite sposoby, w postaci zup, potraw gotowanych i smażonych oraz surówek. Jest też ważnym składnikiem gołąbków. Zimą biała kapusta jest również dostępna w postaci kiszonki. Ma ona jednak pewne wady. Gotowanie wiąże się z dość nieprzyjemnym aromatem, a jej spożywanie może powodować u osób wrażliwszych wzdęcia.
Brokuł (Brassica oleracea italica)	Warzywo to, nazywane czasami kapustą szparagową, jest podobne do kalafiora, tyle że zielone i delikatniejsze w smaku. Ma również większą wartość odżywczą, niż biały kuzyn. Tak jak i inne kapustne zawiera mnóstwo witamin (K, A, C oraz z grupy B) a także mikroelementów (sód, potas, magnez, żelazo, miedź, fosfor, fluor). Obfituje w kwas foliowy, sulforafan, potas oraz karotenoidy. Wyglądem przypomina wielkie, zielone kłębki waty na krótkich, mięsistych łodyżkach. „Róże” kalafiora są zebrane w okrągłą kulę i wyrastają wśród rzadko ułożonych liści.	Jeno z najsmaczniejszych warzyw kapustnych, przypominające smakiem szparagi. Często podawane w postaci gotowanej, jako warzywo do obiadu. Przyrządza się z niego również wykwintną zupę-krem. Wchodzi też w skład mrożonek wielowarzywnych.
Kalafior (Brassica oleracea  botrytis)	Warzywo bardzo podobne w wartościach odżywczych i wyglądzie do brokułu, z tym że jego „róże” posiadają biały kolor. Jest też ostrzejszy w smaku i zawiera składniki pokarmowe w nieco mniejszych.	Podawany podobnie jak brokuły, jednak w czasie gotowania wydziela bardziej nieprzyjemny zapach, ze względu na większą zawartość siarki. Aby zachował podczas obróbki cieplnej biały kolor, można gotować go z dodatkiem mleka.
Kapusta pekińska (Brassica rapa pekinensis)	Wyglądem nieco odbiega od pozostałych kapust. Jasnozielone liście (czasem prawie białe), są karbowane na brzegach i mają podłużny kształt. Układają się niezbyt ciasno jedne na drugich. Rodzaj witamin i składników pokarmowych jest podobny, jak u innych kapustnych z tym, że zawartość wit. A, C oraz potasu jest bardzo wysoka.	Jedna z delikatniejszych w smaku kapust, spożywana zwykle na surowo w postaci rozmaitych surówek. Gotowaniu lub smażeniu nie może być poddawana dłużej, niż kilka minut.
Kalarepa (Brassica oleracea  gongylodes)	Jest to warzywo chyba najbardziej niepodobne do innych kapust. Jego część jadalną stanowi okrągła „bulwa”, z białym miąższem otoczonym zieloną, grubą skórką. „Bulwa” oraz wyrastające z niej niewielkie, zielone liście, znajdują się w całości na powierzchni ziemi. Jest to jedna z cenniejszych kapust, tym bardziej, że zwykle spożywa się je na surowo, a więc nie ma obaw utraty wit. wrażliwych na wysoką temp. Warzywo zawiera min.: sód, potas, magnez, wapń, żelazo, fosfor, mangan oraz sporo wit. z grupy B. Zawartość białka, potasu i wapnia, jest nieco większa, niż u innych kapust.	Bardzo smaczne, nieco ostre warzywo, przypominające w smaku rzodkiewkę. Zgrubiałą część po obraniu ze skóry zjada się na surowo lub wykorzystuje w surówkach.

Kiszona kapusta to produkt bogaty w cenne składniki odżywcze. Jest wartościowym źródłem witaminy C. Ponadto zawiera spore ilości witamin B6, B12 i K oraz potasu, wapnia, cynku i żelaza. Pożytek z jedzenia kiszonek ma nasza skóra, włosy oraz paznokcie. W wyniku fermentacji w przetworach jest dużo mniej cukrów niż w świeżych warzywach.

Kiszone warzywa są lekko strawne i mają mniej kalorii. Kiszonki zawierają też związek chemiczny zwany acetylocholiną, która wpływa na regulację ciśnienia krwi oraz działa korzystnie na perystaltykę jelit. Kwaśne przetwory likwidują nie tylko problemy trawienne, ale także ospałość i depresję.

Wzmacniają organizm i pomagają leczyć przeziębienia. Są wspaniałe przy dietach odchudzających - sprawiają, że dłużej czujemy się syci i przyspieszają spalanie kalorii. Zapobiegają też zaparciom. Nie mniejsze wartości odżywcze ma również sok z kiszonek. Kwas mlekowy w nim zawarty pobudza trawienie i niszczy niekorzystne drobnoustroje znajdujące się w jelitach. Wypity na czczo sok z kapusty (szklanka) szybko pokona kaca i niestrawność, dodana zaś do zupy zalewa z ogórków zapobiegnie atakowi migreny. Dodawane jako składniki przyprawy nie tylko dodają smaku, ale też przedłużają żywot kiszonek.

Takie przyprawy, jak: koper, czosnek, pieprz, ziele angielskie, owoce jałowca, liście dębu, wiśni, czarnej porzeczki, korzeń chrzanu, dzięki zawartemu w nich olejkowi eterycznemu, mają działanie grzybobójcze - zapobiegają rozwojowi pleśni i drożdży. Konieczną przyprawą jest również sól, ale tu przypomnienie - podnosi ona ciśnienie. Dlatego nadciśnieniowcy powinni ograniczać spożywanie produktów kiszonych i łączyć je ze świeżymi warzywami lub owocami.